Trung Quốc dừng nhập khẩu thanh long Việt Nam do phát hiện virus SARS-CoV-2 trên bao bì. Thêm vào đó, diện tích trồng thanh long ở Trung Quốc tăng mạnh trong khoảng 4 năm trở lại đây khiến xuất khẩu thanh long của Việt Nam vào thị trường này ngày càng khó khăn hơn khi cạnh tranh với hàng nội địa.
Tháng 8 vừa qua, chính quyền tỉnh Vân Nam Trung Quốc thông báo tạm dừng nhập khẩu thanh long tại một số cửa khẩu tại Lào Cai, Hà Giang khiến một lớn hàng dồn về Lạng Sơn gây nên tình trạng ùn ứ nhiều ngày. Ngày 16/9, đến lượt chính quyền TP.Đông Hưng, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc thông báo tạm dừng nhập khẩu thanh long qua các điểm xuất hàng ở TP.Móng Cái, Quảng Ninh. Trong 2 lần thông báo tạm ngừng nhập khẩu thanh long, Trung Quốc đều có chung lý do rằng một số lô hàng thanh long từ Việt Nam có virus SARS-CoV-2 trên bao bì.
Theo thông báo của phía Đông Hưng, sau 23h ngày 21/9, thanh long sẽ tự động được khôi phục thông quan. Tuy nhiên, nếu phía Trung Quốc xét nghiệm PCR và tiếp tục phát hiện nCoV trên thanh long hoặc mặt hàng khác thì họ sẽ gia hạn dừng thông quan thêm 1 tuần với mặt hàng đó. Trường hợp hàng nông sản xuất khẩu bị phát hiện 3 lần dương tính, thời gian tạm dừng thông quan là 4 tuần.
Trước tình hình như vậy, doanh nghiệp và bà con nông dân có nguy cơ phải đổ bỏ số thanh long xuất khẩu khi chờ xét nghiệm xong.
Tại cuộc họp trực tuyến với Bộ Nông nghiệp – Phát triển nông thôn (NN-PTNT) ngày 17/9 vừa qua, ông Nguyễn Thanh Truyền, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Long An, phản ánh giá thanh long của địa phương chịu tác động rất lớn từ thị trường Trung Quốc. Khi Trung Quốc thông báo tạm dừng nhập khẩu thì lập tức giá bán đi xuống. Ông Truyền kiến nghị, Bộ NN-PTNT phối hợp với cơ quan chức năng có trao đổi với phía Trung Quốc để làm rõ thông tin virus SARS-CoV-2 có bám dính trên bao bì đóng gói thanh long thực hư ra sao để tháo gỡ tiêu thụ. “Khi Trung Quốc thông báo thế, địa phương cũng chủ động kiểm soát, làm các xét nghiệm nhưng làm hoài, làm miết mà chưa phát hiện mẫu nào có virus SARS-CoV-2”, ông Truyền phản ánh.
Giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu thanh long nổi tiếng ở Bình Thuận cũng phản ánh từ tháng 7, hàng đi đường bộ gặp nhiều khó khăn, doanh nghiệp này chuyển hướng xuất khẩu đường biển, đưa thanh long đến Bắc Kinh, Thượng Hải và Hồng Kông. Dù mỗi lô hàng được xuất đi, doanh nghiệp làm đầy đủ xét nghiệm Covid-19 theo yêu cầu của Trung Quốc. Nhưng khi sang đến cảng của Trung Quốc, họ vẫn yêu cầu chỉ định xét nghiệm ngẫu nhiên một container bất kỳ. “Nhưng họ có làm xét nghiệm ngay cho đâu, mà phải chờ 20 ngày sau mới mở container lấy mẫu xét nghiệm. Phía Trung Quốc giải thích vì nhiều hàng quá phải xét nghiệm lần lượt. Đến khi có kết quả thì lô hàng đã quá 20 ngày rồi thì quả xuống mã, thối hỏng hết rồi bán sao được nữa”, vị giám đốc này nói.
Một đại diện Chi cục Hải quan TP Móng Cái cho biết: “Hiện tại, chúng tôi còn 29 xe container chứa thanh long đang đỗ tại bãi chờ. Mỗi xe chở khoảng 26-28 tấn thanh long và được bảo quản tốt, chờ 2 ngày nữa sẽ thông quan. Trước đó, nhiều xe chở thanh long đã quay đầu lên Lạng Sơn để xuất hàng khi nhận được thông tin phía nước bạn tạm nhập thanh long qua lối cầu phao. 29 xe container thanh long đang ở bãi đợi sẽ được xuất hàng sau 23h ngày 22/9 này. Gần 800 tấn thanh long này sẽ được xuất trong vòng 1 ngày là hoàn tất, không có tình trạng ùn ứ thanh long tại cửa khẩu như một số thông tin trước đó. Mới đây, sầu riêng cũng bị tạm nhập nhưng chỉ sau 1 tuần phía nước bạn lại nhập bình thường.”
Liên quan thông tin từ lô thanh long có mẫu dương tính với SARS-CoV-2, lực lượng chức năng thuộc Ban Quản lý cửa khẩu quốc tế Móng Cái đã truy vết các lái xe, nhân viên bốc xếp, những người có liên quan và đưa đi cách ly 14 ngày. Đến nay, các trường hợp có tiếp xúc với lô hàng trên đều cho kết quả âm tính.
Về quy trình giao nhận hàng hóa với Trung Quốc, sau khi hàng hóa được thông quan qua cửa khẩu, phía Trung Quốc sẽ kiểm tra. Nếu phát hiện có dấu hiệu liên quan với SARS-CoV-2, phía nước bạn sẽ đơn phương ra thông báo tạm nhập mặt hàng đó trong 1 tuần. Tuy nhiên, nếu tiếp tục phát hiện SARS-CoV-2 trên hàng hóa khác, phía Trung Quốc sẽ gia hạn thời gian tạm dừng thông quan nhập khẩu thêm 1 tuần đối với mặt hàng đó. Trường hợp phát hiện 3 lần dương tính, mặt hàng đó sẽ bị tạm dừng thông quan 4 tuần.
Bộ Công Thương đề nghị các doanh nghiệp xuất khẩu thanh long trao đổi với đối tác Trung Quốc để thay đổi địa điểm giao nhận hàng phù hợp. Bộ cũng đề nghị các tỉnh, doanh nghiệp chủ động kiểm tra, rà soát quy trình thu hoạch, đóng gói, chế biến và vận chuyển nông sản, nhất là trái cây để tránh xảy ra trường hợp tương tự.
Việc Trung Quốc liên tục thông báo tạm ngừng nhập khẩu thanh long khiến nông sản này liên tục mất giá ở trong nước, kim ngạch xuất khẩu trái cây từ Việt Nam sang Trung Quốc cũng giảm mạnh trong nhiều tháng qua. Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết theo dõi kim ngạch xuất khẩu hàng tháng của từng thị trường trong 7 tháng năm 2021 cho thấy xu hướng giảm sút của các thị trường, đặc biệt là thị trường Trung Quốc.
Cụ thể, trong 7 tháng, kim ngạch xuất khẩu rau, quả sang Trung Quốc đạt 1,13 tỉ USD, có tăng so với cùng thời điểm năm 2020 (khoảng 1.1 tỉ USD) nhưng diễn biến đáng lưu ý là từ tháng 4 đến tháng 7, kim ngạch xuất khẩu rau, quả Việt Nam sang Trung Quốc liên tục giảm, trung bình mỗi tháng giảm 15%.
“Mặc dù các bộ, ngành và các địa phương tích cực làm việc với phía Trung Quốc, thông tin mới nhất là Trung Quốc đã mở cửa trở lại các cửa khẩu tại Vân Nam cho thanh long, chuối nhưng những sự việc như vậy nếu tiếp tục xảy ra sẽ gây thiệt hại không nhỏ cho kinh tế Việt Nam và các doanh nghiệp” – ông Bình cảnh báo.
Thanh long đang là trái cây xuất khẩu chủ lực vào thị trường Trung Quốc, đạt trên 1 tỉ USD mỗi năm, nên các quyết định tạm dừng nhập khẩu của Trung Quốc làm giảm đáng kể tốc độ xuất khẩu cũng như sụt giảm kim ngạch xuất khẩu chung của ngành hàng rau quả vào thị trường Trung Quốc. Đồng thời, thanh long không xuất đi được xảy ra tình trạng ùn ứ, doanh nghiệp hoặc phải đổ bỏ vì hàng đã xuống chất lượng, hoặc phải bán tháo chịu lỗ.
